ABD’li dünya yazarı Paul Auster’in (d.1947) hakkında yazılmayı bekleyen ilginç 4321 (2017) adlı romanı terekte (raf, sergen) beklerken elime seçme şiirleri¹ geçti. 2012’de ikinci baskısını yapan kitabı (Türkçede ilk baskı: 2008) öne çekmemin özel nedeni çevirmen adı: Gökçenur Ç. İngilizceden şiir çevirilerinde yazardan önce bu adı görmem önemli bir çalışmayla karşı karşıya olduğumu ve atlamamam gerektiğini anımsatır hemence. Ama geciktiğim de açık.

Auster’in şiir tutkusunu, gençlik yıllarında Avrupa döneminde bir güldeste hazırlayacak kerte Fransız şiiriyle ilgili, yakın olduğunu bilmez değilim. Ama şiir yazdığını bilmiyordum ya da unutmuşum. Önemli olan öyküyü, özellikle romanı öne çıkarmasına karşın hiç ummadığım düzeyde sıkı bir şair de olduğunu görmemdi. Doğrusu kapalı (hermetik) şiirinin içine girmek, Gökçenur Ç.nin de girişte yazdığı gibi zor, hatta olanaksız olsa da ben onun şiirinin başka bir okuma biçimi gerektirdiğini anladığım andan sonra imgelerinin yapı-imgeler, yapı-imgelerinin de zamansız, orada, kendinde olmayla yetinmenin gerekçesiz varlıkları olmaktan öte sav taşımadıklarını tartışmasız benimsedim. Böyle gevşedim, anlamı (içerik) ya en içte ya da en dışta tutmanın getirisi ya da eldesi bir tür saf, duru, saydam, nedensiz varlıklar oldu, yerde yuvarlanabilir, kayabilen, sert, doygun nesneler, imler (işaret), koşulsuz önermeler, oradalığından ödünsüz yapıntılar… İmgesinin neyi karşıladığından çok neyi karşılamadığına yatırım yapan, bu nedenle dilin imge kullanımını sorunsallaştıran bir şiirce söylem kipi. Yazarın bu derin bilinci, çevirmenimizin bunu yakalama ve Türkçe karşılama duyarlığı bu kitaptan özel bir okuma hazzı almamı sağlamış oldu.

İleride Auster yazılarımın bir derlemesini yaparsam 4321’i de işin içine katarak daha kapsamlı bir yazı umudum var.

Gökçenur Ç. seçtiği şiirlerin kaynaklarını da göstermiş, seçki zaten kaynaklara göre düzenlenmiş. Duvar Yazısı (1971-1975), Gözden Kayboluşlar (1975), Betimlemeler (1976), Soğuktan Parçalar (1976-1977), Esinle Yüzleşmek (1978-1979).

Bir şiiri aşağıya alıyorum:

KORO

Taşların yanında kişner,

düşünde, eşkin atlarla geçerken

yoncaların işgal ettiği

savaşçı tarladan:

dünyanın küçük bir parçası,

bir kez daha bize doğru

yavaş yavaş ilerleyen, bir çığlıkla

parçalanmış,

keskin düdük sesi,

senin, at üstünde kalkansız

mızrak dövüşü yapan, milyon kat,

en kâfir

sözcüğünde.

Yavaşça

daldırıyorsun parmağını

sesimin kaçıp gittiği

yaraya.

(s.22)

Temmuz 2021